Wanneer een onderneming winst boekt, kan die niet altijd zomaar volledig worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Een deel moet soms verplicht worden vastgehouden in de wettelijke reserve. Maar wat houdt die reserve precies in, waarom bestaat ze en is ze anno vandaag nog wel nuttig? In dit artikel ontdek je stap voor stap de betekenis van de wettelijke reserve in de Belgische balans, hoe ze wordt berekend en of dit verplichte spaarpotje nog steeds relevant is voor moderne ondernemingen.
Wat is de wettelijke reserve?
De wettelijke reserve is een wettelijk verplicht aan te leggen reserve, waarbij een onderneming eerst een deel van haar gemaakte winst in het bedrijf moet houden en vastleggen als ‘reserve’ of ‘buffer’ voor ze winsten mag uitkeren.
Onder het oude Belgische vennootschapsrecht tot 2019 hadden alle vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid de verplichting om een ‘wettelijke reserve’ aan te leggen. Die verplichting vond men terug in het ‘oude’ Wetboek van Vennootschappen van voor 1 mei 2019, onder meer bij artikel 319 (BVBA), 428 (CVBA) en 616 (NV).
Zo waren de BVBA, CVBA en de NV verplicht om jaarlijks 5 % (één twintigste) van hun nettowinst (de winst na belasting dus) op deze rubriek te boeken. Dat moesten ze doen tot deze reserve 10% van het maatschappelijk (geplaatst) kapitaal van de vennootschap bedroeg.
Is de wettelijke reserve nog verplicht in België?
Met de hervorming van het vennootschapsrecht in 2019 is de situatie veranderd.
Sindsdien is in de BV (de oude BVBA) en de CV (de oude CVBA) het kapitaal afgeschaft, waardoor in die vennootschappen ook geen wettelijke reserve meer moet worden aangelegd.
Maar het nieuwe vennootschapsrecht heeft niets gewijzigd aan de NV en de Comm.VA, waar de verplichting om een wettelijke reserve aan te leggen dus nog steeds bestaat en je dit ook nog altijd op de balans zal terugvinden.
Hoeveel bedraagt de wettelijke reserve?
Voor de vennootschappen die nog steeds een wettelijke reserve moeten aanleggen is er niets gewijzigd aan de (oude) regels: de onderneming moet jaarlijks 5% van haar winst ‘reserveren’ en afboeken naar de wettelijke reserve, totdat deze 10% van het maatschappelijk kapitaal heeft bereikt.
Wat is het nut van de wettelijke reserve?
De wetgever had deze verplichting in het leven geroepen als bescherming voor schuldeisers. De vennootschap kon op die manier immers niet zomaar alle winst uitkeren. Neen, ze was verplicht een deel van de winst altijd binnen het bedrijf te ‘bewaren.
Maar wat als de vennootschap verlies maakte en geen winst? Ging die 5 % dan van het verlies af? Neen. In dat geval moest en kon het bedrijf geen wettelijke reserve aanleggen.
Een andere uitzondering deed zich voor wanneer het bedrijf op haar balans nog overgedragen verliezen van de vorige jaren had. Dan mocht ze de winst ook eerst gebruiken om die verliezen aan te zuiveren.
De overblijvende winst (als er nog is) diende dan als basis voor de berekening van de vijf procent die naar de reserve ging. Je bent in dat geval dus niet verplicht om de volledige winst te gebruiken voor de berekening van die 5 %.
Voorbeeld van de wettelijke reserve
Met een voorbeeld wordt alles meteen duidelijker.
Stel: het fictieve bedrijf ‘Hoelahoep BV’ is marktleider in het vervaardigen van hoelahoepen. Je weet wel, die ronde dingen om rond je middel te zwieren.
Hoelahoep BV heeft een kapitaal van 60.000 EUR. Er zit al 2000 EUR in de wettelijke reserve. Vorig boekjaar heeft Hoelahoep een nettowinst van 20.000 EUR gemaakt. Mag Hoelahoep deze winst uitkeren aan haar aandeelhouders?
Het antwoord is neen. De wettelijke reserve bedraagt immers op dit moment nog geen 10 % van het kapitaal.
Dus is Hoelahoep wettelijk verplicht om van die nettowinst van 20.000 EUR eerst minstens 5% af te houden, namelijk 1000 EUR. Die 1000 EUR gaat van de winst naar de reserve. Blijft over: 19.000 EUR nettowinst. Die 19.000 EUR mag het bedrijf als het dat wenst uitkeren aan de aandeelhouders.
Maar stel nu dat de bestuurder van Hoelahoep zegt: “Wat een gedoe zeg elk jaar met die wettelijke reserve! Laten we voor de korte pijn kiezen en ze meteen op 10 % brengen”. Is dat een goed voorstel? En mag dat? Ja, absoluut!
In dat geval neemt het bedrijf geen 1000 EUR maar meteen 4000 EUR van de nettowinst af en sluist die naar de wettelijke reserve. Zo komt de totale wettelijke reserve op 6000 EUR en bereikt zo 10% van het kapitaal van 60.000 EUR. Er blijft nu van de nettowinst maar 16.000 EUR over in plaats van 19.000 EUR, maar de volgende jaren is het bedrijf wel alvast van deze wettelijke verplichting verlost.
Het is zelfs een aanrader om de wettelijke reserve zo vlug mogelijk helemaal te voldoen. Het geeft de vennootschap immers een sterker imago. Als na jaren van activiteit de reserve nog altijd niet helemaal volstort is kan dit een verkeerde indruk geven. Ging het dan zo slecht in het verleden dat men na jaren nog altijd die 10 % reserve niet heeft aangelegd?
Waar vind je de wettelijke reserve op de balans?
Op een Belgische balans van bijvoorbeeld een NV op het passief vindt je onder het eigen vermogen verschillende deelrubrieken. Een deel van het eigen vermogen zijn de ‘reserves’. Deze zijn verder onderverdeeld in verschillende soorten reserves: onbeschikbare reserves (waarvan de wettelijke reserve er één is), belastingvrije en beschikbare reserves:
Principe van onaantastbaarheid
Belangrijk om weten is dat de wettelijke reserve ‘onaantastbaar’ is. Wat bedoelt men hier precies mee?
Het bedrag in de reserve is ‘onaantastbaar’ omdat men het nooit kan uitkeren en ook nooit kan overboeken naar een andere rubriek op het passief. Wat wel mag is deze reserve gebruiken om overgedragen verliezen aan te zuiveren.
Je mag de wettelijke reserve eventueel ook omzetten in kapitaal. Maar als je de reserve op deze manier ‘aantast’ ben je verplicht om haar de komende jaren weer aan te vullen. Kortom, je kan niet zomaar aan deze gelden zitten.
Er bestaat wel één uitzondering hierop. Het kan voorkomen dat je een kapitaalsvermindering hebt doorgevoerd in je bedrijf. Door die kapitaalsvermindering overschrijdt de reserve nu plots de regel van 10% van het kapitaal. Het bedrag dat nu boven die 10 % zit mag men eventueel wél uitkeren aan de aandeelhouders.
Hoe interpreteer je de wettelijke reserve?
Je mag de wettelijke reserve (net als alle andere soorten reserves trouwens) niet zien als een spaarpot of beschikbaar geld om nieuwe investeringen te doen of als bron voor als het wat moeilijker gaat. Neen, met het vermogen in de wettelijke reserve zijn ook op het actief al dingen gebeurd. Dat geld werd met andere woorden al gebruikt om vaste of vlottende activa te financieren.
Toegegeven, de term is wat misleidend. Een ‘reserve’ klinkt natuurlijk als een soort buffer of noodrantsoen voor moeilijke tijden. Maar dat is het dus zeker niet! Wees er dus zeker van dat jij deze balansrubriek wél juist interpreteert.
Vond je dit een nuttig artikel? Blijf dan gratis op de hoogte van nieuwe artikelen dankzij onze nieuwsbrief!
Handige hulpmiddelen
🖥️ Software
Probeer e-Boekhouden gratis — ideaal om zelf je balans en jaarrekening op te stellen, zonder gedoe in Excel.
📚 Boekentip
Een nuttig boek als achtergrond of om op een niet té technische manier kennis te maken met een aantal financiële basisbegrippen
Disclaimer: sommige links op deze pagina zijn affiliate links, wat betekent dat een kleine commissie naar deze website gaat om deze draaiende te houden wanneer je aankopen doet via deze link.