Oprichtingskosten vind je terug op de actiefzijde van de balans, helemaal bovenaan. Hoewel de naam voor zichzelf spreekt kan het geen kwaad om deze rubriek wat diepgaander te bekijken. De benaming van deze balanspost is trouwens een beetje misleidend. Ben jij van plan deze rubriek wel juist te begrijpen? Lees dan gauw verder!
Wat zijn oprichtingskosten?
Zoals de naam suggereert gaat het om kosten gemaakt bij de start van de vennootschap. Je eigen bedrijf starten gaat nu eenmaal gepaard met heel wat kosten. Deze vallen onder de ‘oprichtingskosten’.
Er is echter een nauwelijks misleidender benaming denkbaar dan ‘oprichtingskosten’. Niet alleen kosten die je maakt bij de oprichting van een onderneming kan je hier immers terugvinden, maar ook een aantal kosten die zijn gemaakt in een later stadium van de vennootschap.
Begrijp ze dus niet verkeerd: het gaat om meer dan louter kosten in verband met de oprichting!
BELANGRIJK INZICHT!
De rubriek oprichtingskosten omvat niet alleen kosten die zijn gemaakt bij de oprichting!
Voorbeelden van oprichtingskosten
Stel, je hebt de knoop doorgehakt: je gaat je eigen bedrijf starten! Je kan er niet om heen: je moet eerst langs de notaris. Je notaris zal een oprichtingsakte maken. Deze akte legt de benoeming van de zaakvoerder(s) en de statuten van je onderneming vast.
Maar je kunt wel raden dat de notaris niet gratis of uit liefdadigheid of menslievendheid werkt. De akte gaat je dus geld kosten. Die notariskosten kan je boeken als ‘oprichtingskosten’.
Andere typische oprichtingskosten zijn de kosten van publicatie in het Belgisch Staatsblad of de inschrijving in de KBO (Kruispuntbank Ondernemingen).
Denk bij oprichtingskosten voorts ook aan de kosten voor de aanvraag van een vergunning die het bedrijf nodig heeft om de activiteit te kunnen opstarten.
Voorbeelden van oprichtingskosten:
- notariskosten in verband met de oprichting
- kosten van publicatie in het Staatsblad
- inschrijving in de Kruispuntbank
- kosten aanvraag vergunning
Plaats op de balans
De oprichtingskosten zijn de eerste en hoogste rubriek op het actief van de balans. Je hoeft dan ook niet lang te zoeken: het is het eerste item op de actiefzijde.
De oprichtingskosten vormden tot 2016 samen met de immateriële vaste activa, de materiële vaste activa en de financiële vaste activa de vier rubrieken en onderdelen van de ‘vaste activa’. Maar sinds 1 januari 2016 en de omzetting van de Europese ‘Jaarrekeningrichtlijn’ in Belgisch recht kregen de oprichtingskosten een nieuw plekje.
Ze zijn nu uit het blok ‘vaste activa’ gehaald en verschijnen als eerste, zelfstandige balanspost boven de vaste activa. Het actief van een balans bestaat nu uit drie grote blokken:
- oprichtingskosten
- vaste activa
- vlottende activa
Oprichtingskosten na de oprichting?
We hebben het al gezegd: deze balansrubriek wordt heel vaak verkeerd begrepen. Het gaat immers niet alleen om kosten bij de oprichting en start van de vennootschap. Ook in een later stadium kan een vennootschap kosten maken die hier thuishoren. Het gaat dan om investeringen in verband met de ontwikkeling of de herstructurering van de vennootschap.
Drie voorbeelden zijn:
- kosten van een kapitaalverhoging
- uitgiften van leningen
- herstructureringskosten
Kosten van kapitaalverhoging
Stel bijvoorbeeld dat de onderneming later een kapitaalverhoging doorvoert. Je moet dan opnieuw langs de notaris voor een officiële akte. Uiteraard brengt dit dus opnieuw een flink pak kosten mee. Ook die kosten zal je bij de oprichtingskosten vinden.
Uitgiften van leningen
Soms besluit een bedrijf om leningen uit te geven. Dit is aan een aantal voorwaarden verbonden. Zo moet je een prospectus samenstellen en uitgeven, wat natuurlijk voor kosten zorgt. In België vallen ook deze kosten onder de ‘oprichtingskosten’.
Herstructeringskosten
In België is het toegelaten voor een bedrijf in herstructurering om onder een aantal strenge voorwaarden de hiermee gepaard gaande kosten bij de oprichtingskosten boeken. Dit is niet veranderd sinds de invoering van het nieuwe vennootschapsrecht in 2019 en is dus ook vandaag de dag nog steeds het geval.
Denk bij herstructeringskosten bijvoorbeeld aan studiekosten, kosten voor herscholing, brugpensioenen, verhuiskosten en opzeggingsvergoedingen bij het ontslaan van werknemers.
Het KB van 29 april 2019 tot uitvoering van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen bevat in onderafdeling 1 van hoofdstuk 2, afdeling 6, bijzondere regels voor de oprichtingskosten:
Artikel 3:36
De oprichtingskosten worden slechts op het actief geboekt voor zover ze niet ten laste worden genomen gedurende het boekjaar waarin ze werden besteed.
Kosten die worden gemaakt in het kader van een herstructurering worden alleen dan onder de activa opgenomen, wanneer het gaat om welbepaalde kosten die verband houden met een ingrijpende wijziging in de structuur of de organisatie van de vennootschap, VZW, IVZW of stichting en die kosten ertoe strekken een gunstige en duurzame invloed te hebben op de rentabiliteit van de vennootschap of de activiteiten van de VZW, IVZW of stichting. In de toelichting moet bij de waarderingsregels worden verantwoord dat aan deze voorwaarden is voldaan.
De herstructureringskosten die het karakter hebben van bedrijfskosten of van financiële kosten worden geactiveerd door ze op zichtbare wijze in mindering te brengen van het totaal bedrag respectievelijk van de bedrijfskosten en van de financiële kosten.
Artikel 3:37
Voor de oprichtingskosten worden passende afschrijvingen geboekt, per jaarlijkse tranches van ten minste twintig percent van de werkelijk uitgegeven bedragen. De afschrijving van de kosten bij uitgifte van leningen mag echter gespreid worden over de looptijd van de leningen.
De Commissie voor Boekhoudkundige Normen heeft deze bijzondere regels vervat in een gecoördineerde versie uit 2024 van dit Koninklijk Besluit.
Oprichtingskosten afschrijven en activeren
Afschrijvingen
Mag je oprichtingskosten afschrijven?
Ja, gelukkig wel! Stel dat je de kosten bij oprichting van een vennootschap volledig op de eerste balans boekt. De zware kosten zouden meteen de winst drastisch beperken of kunnen zelfs tot verlies leiden. Je mag daarom oprichtingskosten afschrijven en activeren, maar het is geen verplichting.
Neem je liever de kosten volledig ten laste van je eerste boekjaar om er meteen komaf mee te maken? Geen probleem! Denk echter wel goed na over deze keuze. Ze zal een impact hebben op het resultaat en de winst van je vennootschap in het eerste jaar.
Heel merkwaardig: in België verschijnen de oprichtingskosten alleen op het actief van de balans wanneer je ze activeert en afschrijft over verschillende boekjaren. Neem je alles ten laste van het eerste boekjaar? Dan zal je de kosten terugvinden in de resultatenrekening (winst- en verliesrekening) van je jaarrekening, maar niet op het actief van de balans.
Termijn
Je mag oprichtingskosten afschrijven over maximaal vijf jaar. Wettelijk ben je dus verplicht om bij de afschrijving van oprichtingskosten de aanschaffingswaarde jaarlijks met minstens 20% te verminderen.
BELANGRIJK INZICHT!
De afschrijving bedraagt verplicht ten minste 20 % van de aanschaffingswaarde, met uitzondering van de afschrijving van kosten bij de uitgifte van leningen die over de looptijd van de lening mogen worden gespreid.
Dit betekent dat je de uitgaven op het actief inschrijft waar ze beetje bij beetje, gespreid over meerdere jaren, in het resultaat worden genomen. De boekwaarde van de oprichtingskosten daalt dan ook jaar na jaar met het bedrag van de geboekte afschrijving.
In België vormen de kosten in het kader van de uitgifte van leningen hierop een uitzondering. Die mag je afschrijven over de looptijd van de lening. Is die langer dan vijf jaar mag je ze dus ook over een langere periode afschrijven.
Ook voor de afschrijving van kosten in het kader van herstructurering gelden in België wettelijke beperkingen. Zo moet het gaan om welbepaalde en nauwkeurig omschreven kosten. Ze moeten zijn gemaakt in verband met een ingrijpende wijziging in de structuur van de onderneming.
Deze kosten moeten bovendien een gunstige en duurzame invloed op de rentabiliteit van de onderneming hebben. In de toelichting bij de jaarrekening moet de onderneming verantwoorden hoe deze voorwaarden zijn vervuld.
Interpretatie van oprichtingskosten
Maar hoe moeten we nu de rubriek ‘oprichtingskosten’ interpreteren wanneer we de balans van een bedrijf bekijken? Besef dat oprichtingskosten wel deel uitmaken van het actief van de balans en van de activa van de onderneming, maar dat het eigenlijk vrij waardeloze en soms zelfs fictieve activa zijn.
Voor de onderneming zelf gaat het natuurlijk om belangrijke kosten, maar oprichtingskosten kan je morgen niet zomaar aan een ander bedrijf doorverkopen. Net als bij immateriële vaste activa kan je dus maar beter bij je studie van de balans de oprichtingskosten in mindering brengen van het eigen vermogen.
Zo krijg je een juister beeld van de echte waarde van het bedrijf. Gaat de onderneming morgen failliet zullen activa als ‘oprichtingkosten’ immers nooit verkocht kunnen worden en dus ook niets opbrengen.
Vaak gaat het ook om kosten waarvan het nut in de toekomst nog valt af te wachten. Denk bijvoorbeeld aan uitgaven voor marktonderzoek, publiciteit of prospectie. Of dit ook echt een positieve impact op het resultaat van het bedrijf zal hebben is koffiedik kijken.
Wees dan ook op je hoede voor grote bedragen in de rubriek ‘oprichtingskosten’. Haast altijd zijn deze activa niet echt iets waard. Daarom brengen banken bij het onderzoek van een krediet vaak de oprichtingskosten in mindering van het actief, om het gecorrigeerd netto-actief te berekenen. Sommige banken trekken zelfs de hele immateriële vaste activa van het actief af.
BELANGRIJK INZICHT!
Oprichtingskosten zijn zo goed als altijd een actief zonder ‘echte’ waarde: ze hebben waarde voor het bedrijf zelf, maar zijn meestal waardeloos en niet interessant voor iemand anders
Oprichtingskosten: de essentie
Indien je over oprichtingskosten niets anders onthoudt, onthoud dan op zijn minst deze vijf essentiële leerpuntjes:
- Oprichtingskosten zijn bijna altijd zo goed als waardeloos en niet verkoopbaar
- Ze kunnen voorkomen bij de oprichting maar ook in een later stadium
- Je kan de kosten afschrijven en activeren over verschillende boekjaren, of volledig ten laste nemen van het eerste jaar
- Alleen bij afschrijving over verschillende jaren verschijnen ze op het actief van de balans
- De afschrijvingstermijn is maximaal vijf jaar, met een uitzondering voor uitgiften van leningen
Blijf op de hoogte van gelijkaardige interessante artikelen en schrijf vandaag nog in op onze gratis drie tot viermaandelijkse nieuwsbrief!
Handige hulpmiddelen
🖥️ Software
Probeer e-Boekhouden gratis — ideaal om zelf je balans en jaarrekening op te stellen, zonder gedoe in Excel.
📚 Boekentip
Een nuttig boek als achtergrond of om op een niet té technische manier kennis te maken met een aantal financiële basisbegrippen
Disclaimer: sommige links op deze pagina zijn affiliate links, wat betekent dat een kleine commissie naar deze website gaat om deze draaiende te houden wanneer je aankopen doet via deze link.