Kapitaal is een van de belangrijkste cijfers op een balans. Maar de term is wel misleidend. Het is verleidelijk om deze rubriek als ‘geld’ te zien, maar dat is kort door de bocht. Natuurlijk staat een onderneming met veel kapitaal steviger in de schoenen dan één met weinig. Maar wat is kapitaal precies? En hoe moet je deze cijfers dan interpreteren? Hoe en wanneer kan het ontstaan? Hoog tijd dus om dit verder uit te spitten!

Wat is kapitaal?

Het ‘kapitaal’ staat helemaal bovenaan op het passief van de balans, als eerste rubriek onder het ‘eigen vermogen’. Dit cijfer wordt heel vaak verkeerd begrepen. Wat is kapitaal eigenlijk?

Is kapitaal geld?

In gewone mensentaal betekent ‘kapitaal’ natuurlijk ‘geld’. Maar op een balans mag je ‘kapitaal’ niet als een voorraad geld ter beschikking van het bedrijf zien.

Wat is kapitaal dan wel? In oorsprong was het wel degelijk geld. Het werd ingebracht door de aandeelhouders-eigenaars van het bedrijf, maar is ook al gebruikt om bezittingen op het actief van de balans mee te financieren. Met andere woorden: het is nu geen geld meer waar het bedrijf morgen iets mee kan kopen of waarmee het nog kan investeren. Kortom, het was eerst geld, maar dat geld werd intussen al gebruikt.

“Denk dus niet dat een bedrijf met veel kapitaal daarom per se ook veel geld heeft”

Een voorbeeld

Op het passief van de balans staat 15.000 euro kapitaal. Op het actief van de balans vindt je die 15.000 euro terug als wagen. Dit interpreteer je als volgt: de aandeelhouders hebben 15.000 euro geld in het bedrijf gestopt (= kapitaal). Wat heeft het bedrijf dan met dit geld gedaan? Wel, men heeft met die 15.000 euro daarna een auto gekocht.

Zo eenvoudig is het. Maar betekent die 15.000 euro kapitaal op het passief dat er nu nog 15.000 euro geld in het bedrijf aanwezig is? Niet dus! Ooit kreeg het bedrijf van zijn aandeelhouders wel 15.000 euro geld, maar dat werd intussen al lang opgesoupeerd.

Natuurlijk zal je in praktijk niet altijd zo duidelijk kunnen zien wat met welk geld werd gedaan. Een balans staat immers vol met cijfers en rubrieken. Maar omdat het actief en passief altijd gelijk zijn kun je ervan uitgaan dat elk bedrag op het passief sowieso ook ergens op het actief is aangewend.

Er bestaat wel een uitzondering. In sommige gevallen is het geld van de aandeelhouders ook cash gebleven. Men heeft het bijvoorbeeld op de giro- of zichtrekening geplaatst. Je vindt het kapitaal op het passief dan op het actief terug onder de ‘liquide middelen’. In dat geval heeft men er dus (nog) niets mee gekocht. Het geld staat nog gewoon op de rekening van het bedrijf.

Plaats op de balans

Het kapitaal is een van de belangrijkste delen van het eigen vermogen (EV) van een bedrijf. Je vindt het dan ook helemaal bovenaan het passief.

België

Op een Belgische balans vormt het de eerste rubriek van het eigen vermogen. Men deelt het op in geplaatst en niet-opgevraagd kapitaal. De betekenis van deze begrippen lees je verder.

Nederland

In Nederland is het ‘geplaatst en opgevraagd kapitaal’ de eerste deelrubriek van het eigen vermogen. Wat dit betekent komt verder nog aan bod.

Wanneer ontstaat kapitaal?

Het kan maar op twee momenten ontstaan:

• bij de oprichting van de vennootschap
• bij een latere kapitaalsverhoging

Daardoor blijft de rubriek ‘kapitaal’ meestal van jaar tot jaar gelijk. Leg je de balansen van de laatste jaren naast elkaar zie je vaak dat het bedrag altijd hetzelfde bleef, tenzij er een kapitaalsverhoging is gebeurd.

Bij de oprichting

Bij de oprichting van het bedrijf pompen de aandeelhouders geld in de vennootschap. Zonder middelen kan je immers geen bedrijf starten, dat spreekt voor zich. De oprichting gebeurt met een akte bij de notaris.

Bij een kapitaalsverhoging

Een bedrijf kan ook later, wanneer het bedrijf al volop draait, op elk moment een kapitaalsverhoging doorvoeren. De aandeelhouders brengen dan vers geld in. Voor zo’n verhoging moet je wel langs de notaris, die hiervan een akte opstelt. Je moet dus sowieso rekening houden met kosten, want een notaris werkt natuurlijk niet gratis.

Hoe gebeurt de inbreng van kapitaal?

Er zijn verschillende manieren om kapitaal in een bedrijf te stoppen:

• Inbreng in geld
• Inbreng in natura
• Quasi-inbreng

Inbreng in geld

Meestal gebeurt de inbreng gewoon onder vorm van geld. De aandeelhouders brengen dus geld in het bedrijf. Dit is de vaakst voorkomende manier om een inbreng te doen.

Inbreng in natura

Een inbreng in natura doet zich voor wanneer een aandeelhouder in plaats van geld een ‘fysieke’ inbreng doet. Men brengt bijvoorbeeld een gebouw of machine in het bedrijf. In de rubriek ‘kapitaal’ noteert men dan de geldwaarde van het gebouw of de machine.

Bij een inbreng in natura moet je beroep doen op een bedrijfsrevisor. Die stelt een verslag op en controleert of je de ingebrachte goederen niet overwaardeert. Het zou immers heel verleidelijk zijn om ‘er een schep bovenop te doen’. Een goed dat maar 5000 euro waard is zou je kunnen waarderen als pakweg 20 000 euro. Daardoor lijkt het bedrijf solider dan het in werkelijkheid is en geef je een betere maar ook misleidende indruk aan buitenstaanders.

Wat is een quasi-inbreng?

Een bijzondere vorm van inbreng is de ‘quasi-inbreng’. Wat bedoelt men hiermee?

Stel dat je binnen de twee jaar na oprichting van je bedrijf iets privé aan je bedrijf verkoopt (bijvoorbeeld een gebouw, wagen, machine). Je doet dit bovendien voor een prijs hoger dan tien procent van het geplaatst kapitaal (de betekenis van dit begrip lees je verder). In dat geval spreekt men van een ‘quasi-inbreng’. Ook hier moet een bedrijfsrevisor een verslag en waardering opstellen.

Waarom moet ook hier een revisor tussenkomen? Omdat men wil vermijden dat je ‘foefelt’ en een inbreng in natura probeert te doen, maar dan zonder die vervelende revisor in je nek.

Je zou bijvoorbeeld eerst een inbreng in geld kunnen doen en kort daarna je bedrijf met datzelfde geld goederen van je laten kopen. Voor een inbreng in geld is geen revisor nodig, maar eigenlijk ben je hier bezig met een ‘verdoken’ of ‘gemaskeerde’ inbreng in natura. Daarom stelt men dit gelijk met een inbreng in natura en verplicht men je om toch een verslag van een revisor te vragen.

Een quasi-inbreng is dus wettelijk niet verboden, zolang je maar de strengere eisen (een verslag van de revisor) naleeft. Je kunt voor de financiering van een quasi-inbreng zelfs aan de bank een lening vragen. Daarmee betaalt je bedrijf dan de verkoop tussen jou en je bedrijf.

Meer informatie?

Natuurlijk zal je uit de cijfers niet altijd met zekerheid kunnen opmaken wat er precies is gebeurd. Een inbreng in natura kan je soms wel ‘ontdekken’ door goed naar de balans te kijken. Stel dat plots op het actief de post ‘terreinen en gebouwen’ bij de materiële vaste activa fors toeneemt met de waarde van een nieuw gebouw. Tegelijk merk je dat ook het kapitaal even sterk toeneemt. In dat geval werd wellicht een gebouw in het bedrijf gebracht door inbreng in natura of quasi-inbreng.

Een andere interessante bron van informatie is (in Belgische jaarrekeningen) de ‘staat met betrekking tot het kapitaal’ in de toelichting. Hier vindt je bijkomende info over wijzigingen in het voorbije boekjaar. Wat is er gebeurd, om welk bedrag gaat het, en nog veel meer.

Belangrijke begrippen

De vraag wat is kapitaal is echter niet zo eenvoudig.  Je zal hieromtrent diverse begrippen tegenkomen. Je moet dan ook weten wat ze betekenen. Het verschil tussen de verschillende soorten is voor beginnende balanslezers niet altijd zo duidelijk en eenvoudig. We gaan proberen om het zo helder mogelijk uit te leggen.

Maatschappelijk kapitaal

Het maatschappelijk kapitaal vindt je niet op de balans, maar wel in de statuten van de onderneming. Het is het maximale bedrag waarvoor men aandelen kan uitgeven.

Een paar voorbeelden:

België

In België moest een BVBA tot 1 mei 2019 een minimumkapitaal van 18.550 EUR hebben. Daarvan moest bij oprichting minstens 6200 EUR worden volstort (of 12.400 EUR bij een ‘e-BVBA’). In een NV is minimum 61.500 EUR nodig en men moet dit bij oprichting volledig volstorten.

Sinds het nieuwe vennootschapsrecht dat op 1 mei 2019 in werking trad is het maatschappelijk kapitaal afgeschaft. Voor de BV (de vroegere ‘BVBA’) is dus geen minimumkapitaal meer vereist. De S-BVBA (Starters-BVBA) bestaat niet meer onder het nieuwe recht en kan dus niet meer worden opgericht.

Nederland

In Nederland heeft een BV niet noodzakelijk een maatschappelijk kapitaal. Er bestaat immers zoiets als de ‘flex BV’. Voor een Nederlandse NV is het maatschappelijk kapitaal meestal 225.000 EUR.

Geplaatst kapitaal (of ‘GAK’)

Terwijl het maatschappelijk kapitaal zegt wat het maximaal bedrag is waarvoor het bedrijf aandelen mag uitgeven is het geplaatst kapitaal het bedrag waarvoor dit ook effectief gebeurd is.

Met andere woorden: voor dit bedrag heeft de vennootschap aandelen uitgegeven en zijn er aandelen gekocht. De aandeelhouders hebben dus voor dit bedrag aandelen ontvangen.

De wet stelt zowel in België als Nederland bepaalde limieten aan welk deel van het maatschappelijk kapitaal je minimum moet plaatsen. In België moet het maatschappelijk kapitaal van een vennootschap volledig geplaatst zijn. In Nederland is men wat soepeler. Zo moet een Nederlandse NV minstens een vijfde van haar maatschappelijk kapitaal ‘plaatsen’. Als het 225.000 EUR bedraagt moet ze dus minstens 45.000 EUR plaatsen.

Gestort (of volstort) kapitaal en opgevraagd of niet-opgevraagd kapitaal

Dit bedrag geeft aan hoeveel geld de aandeelhouders daadwerkelijk aan het bedrijf hebben betaald in ruil voor hun aandelen. Dit is niet altijd hetzelfde bedrag dan het geplaatst kapitaal. Het is mogelijk om in te tekenen op aandelen van het bedrijf en er dus aan te kopen, maar die nog niet te betalen. Pas als ook de betaling is gebeurd zegt men dat het aandeel ‘gestort’, ‘volstort’ of ‘volgestort’ is.

Wanneer het geplaatst kapitaal nog niet volledig werd volstort kan het bedrijf dit op elk moment in de toekomst eisen. Met andere woorden: het bedrijf heeft een vordering op zijn aandeelhouders. Die hebben immers wel al ‘toegezegd’ om die aandelen te kopen. Men spreekt van ‘opgevraagd kapitaal’ als het bedrijf besloten heeft dat de aandeelhouders het nog niet volstort kapitaal moeten gaan betalen.

Op een Belgische balans zie je eerst het geplaatst kapitaal met onmiddellijk daaronder het ‘niet-opgevraagd kapitaal’:

In dit geval staat er geen bedrag bij ‘niet opgevraagd kapitaal’ en werd het geplaatst kapitaal dus volledig volstort. Met andere woorden: het niet-opgevraagd kapitaal vertelt je hoeveel geplaatst kapitaal nog niet werd betaald. Het spreekt vanzelf dat het geen pluspunt is wanneer er veel niet-opgevraagd kapitaal is.

Lees verder

Eigen vermogen (EV) op de balans van een bedrijf

5 misvattingen over balanslezen en jaarrekeningen

Starters-BVBA in België: voor-en nadelen