Handelsvorderingen zijn in veel vennootschappen één van de belangrijkere (lees: grotere) onderdelen van het actief van de balans. Het is immers eigen aan de activiteit van veel bedrijven dat klanten betalingsuitstel krijgen. Zeker voor grotere investeringen hoeft men deze immers vaak niet meteen contant te betalen. De rubriek handelsvorderingen kan een zekere indicatie geven over de gezondheid van een bedrijf. Blijven deze vorderingen onder controle? Of nemen ze jaar na jaar toe, zonder dat dit gepaard gaat met een hogere omzet of een uitbreiding van het klantenbestand? Kortom, een nadere analyse van deze rubriek en vooral de evolutie ervan doorheen de tijd kan je heel wat leren over een onderneming.

Wat zijn handelsvorderingen?

Definitie

Handelsvorderingen zijn aanspraken die een bedrijf heeft op zijn klanten. Ze ontstaan doordat veel bedrijven aan hun klanten betalingsuitstel toestaan. Wanneer een bedrijf een factuur opstuurt naar haar klant met de vraag om deze te betalen krijgt een bedrijf een aanspraak of vordering (meer bepaald een handelsvordering) op die klant. De klant is het bedrijf binnen een bepaalde termijn een zeker bedrag op de factuur schuldig.

Keerzijde

Een vordering staat tegenover een schuld. Het bedrijf dat een factuur uitschrijft aan de klant krijgt op die manier een vordering op die klant. De klant zelf heeft een schuld uitstaan bij het bedrijf. Met andere woorden: voor elke vordering bestaat er ook altijd een schuld van hetzelfde bedrag, en voor elke schuld is er tegelijk ook iemand die een vordering heeft.

Maar opgelet: bij handelsvorderingen en handelsschulden gaat het niet om dezelfde persoon. Het is dus niet zo dat de handelsvorderingen op het actief overeenkomen met de handelsschulden op het passief. Handelsvorderingen zijn vorderingen van het bedrijf op haar klanten. Handelsschulden zijn daarentegen schulden die het bedrijf zelf heeft bij iemand anders, bijvoorbeeld bij haar leveranciers, waar ze zaken heeft aangekocht die nog betaald moeten worden.

Voorbeelden

Sommige ondernemingen hebben weinig of geen handelsvorderingen. Neem nu bijvoorbeeld een kapper of fritkot. Wanneer je haar geknipt is of je frieten gebakken zijn betaal je immers onmiddellijk de kapper of frituuruitbater. Doe je dat niet, dan zal je om te beginnen volgende keer niet meer bij deze kapper moeten gaan (en ben je terloops ook nog eens strafbaar). In de frituur zal je je frieten, curryworst of bicky burger niet mee naar huis krijgen als je niet onmiddellijk betaalt. Je kan niet tegen de friturist zeggen: ‘Bedankt voor de frieten en stuur mij maar je factuur op’. Zo werkt het uiteraard niet.

Maar in heel wat sectoren werkt het wél anders. Men komt een werk bij je thuis uitvoeren of je bestelt iets via internet. Men levert je bestelling of komt het werk uitvoeren. Achteraf krijg je een factuur in de bus, met het vriendelijke verzoek om bijvoorbeeld binnen de dertig dagen te betalen. Op die manier ontstaat bij het bedrijf waar je hebt besteld een handelsvordering van het bedrijf op jou (haar klant). Het bedrijf heeft immers een aanspraak op jou, namelijk dat jij moet overgaan tot betaling van de factuur.

Handelsvorderingen op de balans

Handelsvorderingen maken deel uit van de vlottende activa op het actief van de balans. Je vindt ze twee keer op het actief terug omdat ze nog eens verder worden opgedeeld in kortetermijn handelsvorderingen en langetermijn handelsvorderingen:

• Handelsvorderingen op korter dan één jaar
• Handelsvorderingen op meer dan één jaar

Afhankelijk van hun resterende looptijd (vervaldag van de factuur korter of langer dan 1 jaar) zullen de handelsvorderingen onder de ene dan wel de andere categorie vallen. De meeste bedrijven hebben vooral handelsvorderingen op korter dan één jaar, en minder handelsvorderingen op meer dan één jaar. Maar dat hoeft niet, soms laten bedrijven bijvoorbeeld toe dat klanten grote aankopen in meerdere schijven betalen. Een productiemachine van 800.000 EUR hoeft men bijvoorbeeld niet altijd in één keer te betalen, maar in schijven gespreid over een langere tijd.

Innen van handelsvorderingen

Wat gebeurt er wanneer men een handelsvordering int, met andere woorden, de klant betaalt braaf zijn factuur? Op dat moment is het geen handelsvordering meer. Bij inning van de vorderingen komen er liquide middelen vrij.

Wat er dus eigenlijk gebeurt op dat moment is dat de handelsvorderingen dalen met het door de klant betaalde bedrag, en de liquide middelen met hetzelfde bedrag toenemen. Dit verandert niets aan het balanstotaal, dat nog altijd hetzelfde bedrag is, maar de handelsvordering is van vorm veranderd en is nu geld op rekening, en dus liquide middelen, geworden.

Onthoud dus:

Op het moment van betaling houdt de handelsvordering op te bestaan en verandert ze in liquide middelen

Verschil met overige vorderingen

Verwar de handelsvorderingen in elk geval niet met de overige vorderingen.

Bij handelsvorderingen heeft het bedrijf een vordering/aanspraak op een klant. Bij overige vorderingen daarentegen heeft het bedrijf geen aanspraak/vordering op een klant maar op iemand anders, bijvoorbeeld de fiscus (voor wat betreft teveel betaalde BTW die de fiscus nog terug moet storten).

Het bedrijf kan zelfs een vordering hebben op haar eigen bestuurder of een van de vennoten van het bedrijf. In dit laatste geval spreekt men van de ‘rekening courant actief’. Dit wordt door financiële instellingen vaak als een erg negatief punt beschouwd bij het beoordelen van een kredietaanvraag. Concreet komt het er immers op neer dat een vennoot geld uit het bedrijf heeft gehaald om dit aan te wenden voor privédoeleinden.

Ten eerste is dat niet de bedoeling van een gezond bedrijfsbeheer. Geld lenen van je vennootschap zodat jij je bijvoorbeeld een wagen of een huis kan kopen waar je vennootschap niets aan heeft is niet verboden. Maar een efficiënte en goede manier om een bedrijf te leiden kan je het toch ook niet noemen. Het zegt dus wel iets over de houding van de bestuurder ten aanzien van zijn bedrijf.

Ten tweede, en dat is vervelender, is er ook geen enkele zekerheid dat dat geld ooit nog terug naar de vennootschap komt. Met andere woorden: meestal is dit een ronduit waardeloze vordering die men nooit meer kan innen. Het is een balansactief dat eigenlijk geen echt waardevol ‘actief’ is, maar virtueel meestal een flutactief is.

Interpretatie van handelsvorderingen

Er zijn verschillende aspecten om na te gaan in verband met handelsvorderingen.

Evolutie doorheen de tijd

Zijn ze fel gestegen of gedaald tegenover vorig jaar? Een forse toename van de handelsvorderingen doorheen de tijd is een aandachtspunt. Dit is echter niet per definitie negatief. Indien tegelijk ook de omzet van een bedrijf toeneemt en er dus meer verkopen en meer klanten zijn nemen logischerwijs ook de handelsvorderingen toe.

Wel interessant is om te zien of de toename van de handelsvorderingen min of meer in dezelfde proportie gebeurt als de stijging van de activiteit en de omzet. Als je handelsvorderingen met 20% toenemen tegenover vorig jaar, en je omzet maar met 5%, kan het erop wijzen dat je niet per se meer klanten hebt geworven, maar wel steeds moeilijker je facturen geïnd krijgt.

Een toename van de handelsvorderingen kan dus ook wijzen op een steeds moeilijkere inning van de vorderingen. Met andere woorden: het bedrijf stapelt steeds meer vorderingen op die men niet meer kan innen. Mogelijks omdat het bedrijf steeds meer slechte betalers als klant heeft. Of omdat het te lang wacht om onbetaalde facturen bij de klant op te eisen en geen deftig debiteurenbeheer heeft met een strikte, nauwe opvolging van uitstaande vorderingen.

Hoe oud zijn de handelsvorderingen?

Wat je niet uit de balans kunt afleiden is de ouderdom van de vorderingen. Het is nochtans een interessant gegeven. Want één ding is zeker:

Hoe ouder de handelsvordering hoe kleiner de kans dat men haar nog kan te gelde maken

Zit een bedrijf met veel ‘oude’ vorderingen van een jaar of meer? Dit zijn meestal vrij waardeloze bezittingen (activa) geworden waar de onderneming niks meer kan mee aanvangen. Een klant die na een jaar nog steeds niet heeft betaald is dat waarschijnlijk ook niet meer van plan. Of deze klanten zijn in het ergste geval intussen in faling gegaan. In dat geval moet je ook niet veel meer van de te betalen factuur verwachten.

Je kan dit enkel weten door een ouderdomsbalans van de vorderingen van het bedrijf te mogen inkijken. Een onderneming houdt immers een detail van al haar vorderingen bij.

Belang van handelsvorderingen

Handelsvorderingen spelen een belangrijke rol in de liquiditeitstoestand van een bedrijf. Je moet met andere woorden het verband zien tussen het oplopen (of afnemen) van handelsvorderingen en liquiditeit. Je ziet dat ook aan de formule waarmee men liquiditeitsratio’s berekent. In die formule telt men de vlottende activa (waar dus ook de handelsvorderingen onder zitten) bij de liquide activa. Daarna deelt men het geheel door het vreemd vermogen op korte termijn. De uitkomst van de liquiditeitsberekening zal dus veranderen naarmate die vlottende activa toenemen of verminderen.

Kortom, de rubriek handelsvorderingen is interessant om even te bekijken. De rubriek kan je een aantal indicaties geven over hoe het bedrijf er voor staat. Vooral de evolutie van deze rubriek doorheen de tijd over meerdere boekjaren is belangrijk. Staar je dus niet blind op het bedrag van de handelsvorderingen op één boekjaar.

Bronnen

VAN DE WOESTYNE, I., “Boekhoudrecht in essentie aangevuld met financiële analyse”, Intersentia, 2017.

BUYSE, I. en DEKEYSER, M., “Balanslezen voor niet-ingewijden”, Roularta, 2011.